Szlaki kajakowe
Szlak wodny Łobzonki to odcinek o długości ok. 60 km. Łobzonka zaliczana jest do trudnych, ale jednocześnie bardzo malowniczych szlaków. Kajakarze swoją przygodę na Łobzonce rozpocząć mogą już od Czyżowskiego Młyna. Trasę urozmaicają liczne przewalone drzewa, które podnoszą poprzeczkę i sprawiają, że na Łobzonkę wybierają się ci najbardziej wytrwali. Na terenie gminy Wyrzysk rzeką popłynąć można od Kościerzyna Wielkiego do Osieka n. Not. lub do ujścia rzeki do Noteci.\
Szlak wodny Noteci - przepłynięcie rzeką Noteć jest możliwe na całej jej długości. Na terenie gminy Wyrzysk po Noteci pływać można od ujścia Łobzonki do rzeki aż do mostu na szosie Osiek – Smogulec, gdzie można zakończyć wodną przygodę na przystani PZW.
Szlaki rowerowe
Międzynarodowa Trasa Rowerowa EuroRoute R-1 rozpoczyna się w Boulogne (Calais - Francja) nad Kanałem La Manche i prowadzi przez Francję, Belgię, Holandię, Niemcy, Polskę do granicy z Rosją i dalej do Kaliningradu. Długość Międzynarodowej Trasy Rowerowej EuroRoute R-1 przez Polskę wynosi 675 km. Odcinek trasy przebiegający przez powiat pilski ma 79,4 km. Na terenie gminy Wyrzysk trasa R-1 wiedzie kolejno przez miejscowości: Komorowo – Bąkowo – Osiek n. Not. – Dąbki – Ruda - Bagdad – Glesno i dalej do Liszkowa w gminie Łobżenica.
Szlaki piesze
Szlak Żółty „Nadnotecki” - liczy 100 km i wiedzie kolejno przez miejscowości: Bydgoszcz Prądy – Lisi Ogon – Głęboczek – Tur - Potulice – Nakło - Lubaszcz – Samostrzel – Osiek n. Not. – Białośliwie – Kaczory - Piła Kalina. Szlak prowadzi wzdłuż doliny Noteci. Trasa przebiega przez otaczające Noteć łąki i lasy. W okolicach Osieka n. Not. przecina wniesienia moreny czołowej.
Muzeum Kultury Ludowej w Osieku nad Notecią
W Muzeum Kultury Ludowej w Osieku n. Not., drugim pod względem wielkości skansenie etnograficznym w Polsce, przeniesiemy się w przeszłość, obcując z licznymi zabytkami architektury wiejskiej z obszaru środkowego dorzecza Noteci. Spotka nas niepowtarzalna okazja przekroczenia progów XVIII i XIX-wiecznych chałup, czy wejścia do wnętrza zabytkowych wiatraków.
Historia Muzeum Kultury Ludowej w Osieku n. Not. zaczęła się od badań archeologicznych. W 1972 r. na niewielkim wzgórzu morenowym u podnóża Dębowej Góry rozpoczęto prace wykopaliskowe. Prowadzono je pod nadzorem Muzeum im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. W latach 1972-1976 odkryto tu 581 grobów ciałopalnych i trzy paleniska kremacyjne datowane na V w. p. n. e. Stały się one inspiracją do powołania rezerwatu archeologicznego w Osieku n. Not. Wkrótce wzbogacono go o ekspozycję etnograficzną, która z czasem zdominowała tematykę archeologiczną. Jest to muzeum na wolnym powietrzu gromadzące obiekty architektury ludowej z północnej Wielkopolski – Krajny, Pałuk i Puszczy Noteckiej. Na powierzchni ok. 13 ha odtwarzana jest typowa dla tych terenów wieś o układzie owalnicy. Plan docelowy zakłada odtworzenie małej wsi z pogranicza wielkopolsko - pomorskiego. Na tę wieś obecnie składa się 36 obiektów architektury ludowej, przy czym najstarsze pochodzą z połowy XVIII w., a najmłodsze z początku XX w. Podziwiać można chałupy budowane z bali drewnianych, czyli zrębowe (np. chałupa z Lipki z XIX w.), z wykorzystaniem konstrukcji ryglowej wypełnionej szachulcem (np. chata z Głupczyna z XVIII w.), czy konstrukcji sumikowo - łątkowej (np. chata z Kołądka z XIX w.). Warto przyjrzeć się podcieniom szczytowym i narożnym, które nadają szczególny charakter budynkom, a latem pozwalają na chwilę odpoczynku w cieniu. Jest tu także chałupa, której dach nawiązuje swoim wyglądem do tych spod Tatr (dom z Czajczy) oraz dom i zagroda należąca do osadników olęderskich (obiekty z Marylina).
Układ zagród w muzeum jest niecodzienny. Niektóre z nich tworzone są przez połączenie budynków mieszkalnych z gospodarczymi (np. budynki z Dźwierszna Wielkiego). Ciekawym obiektem jest remiza strażacka. Jest to murowany budynek z dwuspadowym dachem, który pokryty jest dachówkami. Ponad kalenice wystaje drewniana wieża sygnalna. Wewnątrz znajduje się raj dla miłośników wozów strażackich i sprzętu strażackiego. Można tam znaleźć unikalną pochodnię z przełomu XVIII i XIX w. Wnętrza domów wyposażone są w meble, sprzęty i dewocjonalia. Uzupełnione są obiekty rzemiosła i przemysłu wiejskiego – kuźnia, wiatraki i tartak, a także dom nauczyciela z izbą lekcyjną. Obecnie jest to jedno z najbardziej znanych w kraju muzeów skansenowskich z niezwykle ciekawą architekturą małą: przydrożnymi kapliczkami, studniami, gołębnikami itp. Istotną formą działalności skansenu są wystawy o charakterze parateatralnym odtwarzające fragmenty obrzędów dorocznych i rodzinnych – kolędowanie bożonarodzeniowe i wieczerza wigilijna, zabawa na zapusty, tradycyjna Wielkanoc, czy oczepiny z wesela.
Dębowa Góra
Jednym z najwyższych wzniesień Krajny jest Dębowa Góra. Wierzchołek wznosi się ponad 192 m n. p. m. i 140 metrów ponad poziom rzeki Noteć. Dominujący nad okolicą masyw Dębowej Góry pokryty jest lasami, a na południowym stoku znajduje się utworzony w 1968 roku rezerwat Zielona Góra. Zajmuje on powierzchnię 96,09 ha, z czego ścisłej ochronie podlega 12,22 ha.
W rezerwacie dominuje zespół leśny – grąd środkowoeuropejski. Na terenie rezerwatu rosną m. in. dąb szypułkowy, sosna zwyczajna, lipa drobnolistna, grab zwyczajny, brzoza brodawkowata i olcha. Głównym gatunkiem lasotwórczym jest dąb, który tworzy drzewostany w wieku od 60 do ok. 200 lat. Najstarsze dęby mają do 250 lat i ponad 300 cm obwodu pni. Drugim gatunkiem pod względem zajmowanej powierzchni jest grab (wiek od 45 do 190 lat).
Na terenie rezerwatu znajduje się wiele cenionych i rzadkich gatunków flory. Są to objęte ścisłą ochroną: bluszcz pospolity, lilia złotogłów, pokrzyk wilcza jagoda, gnieźnik leśny, kruszczyk szerokolistny, przetacznik górski, śnieżyczka, przebiśnieg, konwalia majowa, przylaszczka pospolita, marzanka wonna. Urozmaicona rzeźba terenu oraz zlokalizowany na terenie rezerwatu cmentarz ewangelicki z XIX wieku podnoszą atrakcyjność tego terenu.
Pocięty wąwozami teren, przez który wiodą kręte, leśne dukty krzyżujące się z drogami i ścieżkami stał się dostępny dla pasjonatów pieszych wędrówek. Przez rezerwat prowadzi część źółtego „nadnoteckiego szlaku pieszego” prowadzącego z Bydgoszczy Prądy przez Nakło n. Not., Osiek n. Not. do Piły. Na północnej granicy rezerwatu przebiega leśna dydaktyczna ścieźka rowerowa „Dębowa Góra”, o długości 9,5 km, która prowadzi przez masyw Dębowej Góry. Na jej trasie znajduje się wczesnośredniowieczne cmentarzysko kurhanowe, pomniki przyrody i chronione gatunki roślin np. jarząb brekinii.
Pałac w Dąbkach
W Dąbkach znajduje się pałac o cechach neorenesansowych. Dawna nazwa wsi brzmiała „Dembki” (z języka niemieckiego). Wskazuje ona, że najbliżasza okolica wsi porośnięta była dawniej dębowymi lasami i stanowiła własność szlachecką. Pierwsza wzmianka o właścicielu – Radomskim pochodzi z 1674 r. Ok. 1740 r. ówczesny właściciel Fryderyk Goltz sprzedał połowę majątku S. Laskowskiemu (ok. 7 łanów). W 1758 r. hr. Ignacy Bniński zlecił Marianowi Cybulskiemu, architektowi z Ponania, wybudowanie pałacu. Eklektyczna budowla o cechach neorenesansowych została zbudowana w 1872 r.
Tuż przed II wojną światową, w latach 30-tych, decyzją sądu majątek przejęło państwo, a hrabia Bniński zamieszkał w Samostrzelu. W okresie okupacji hitlerowskiej od 1 grudnia 1940 r. do czerwca 1942 r. w pałacu w Dąbkach mieścił się oddział robotniczy jeńców brytyjskich, którym szerokiej pomocy udzielała okoliczna ludność polska. Po roku 1945 przejęło go wojsko radzieckie. W latach 70-tych minionego wieku mieścił się tu hotel dla myśliwych dewizowych.
Do dzisiaj pałac w Dąbkach to obiekt położony z dala od hałasu wielich miast w malowniczym parku. Zieleń otaczająca pałac jest idealną scenerią do długich spacerów i wspaniałej zabawy w gronie przyjaciół. Park założono wokresie wzniesienia pałacu w 1872 r. Jego cechą charakterystyczną są rozległe polany z soliterami i niewielkie, swobodnie rozmieszczone grupy drzew i krzewów.
Dwór w Gleśnie
Glesno jest jedną ze starszych miejscowości na terenie gminy Wyrzysk. Istniało już we wczesnym średniowieczu, o czym świadczy grodzisko na półwyspie jeziora. W XVII w. należało do Smoguleckich, a następnie do Gosławskich. W XVIII w. stanowiło własność Korytkowskich, a następnie Trąmpczyńskich. W XIX w. nabyli je Bnińscy z Samostrzela po czym, na skutek podziałów rodzinnych przeszło w posiadanie Michała i Izabeli z Kalksteinów Chłapowskich. Ostatnimi właścicielami Glesna byli Mieczysław i Emilia ze Sczanieckich Chłapowscy.
Dwór w Gleśnie pochodzi z pierwszej połowy XIX w. i został zbudowany dla Bnińskich, właścicieli Glesna. W II połowie IX w. rozbudowano go o dwa ganki, facjatę i dwie przybudówki po bokach o cechach neogotyckich. Wokół niego znajduje się park krajobrazowy o powierzchni 2 ha., z zachowanymi okazami starodrzewia – zabytkowymi platanami i dębami. Od dworu do sadu prowadzi szpaler bukowy.
Dwór Hercowo
Pośród malowniczej przyrody, wśród pól, jezior, leśnych gajów, nad brzegiem rzeki Łobżonka położony jest Dwór Hercowo. XIX-wieczny obiekt otacza malowniczy park, który jest oazą ciszy i spokoju.
Nieznany jest dokładnie czas powstania osady oraz Dworu Hercowo. Swoją nazwę zawdzięcza jednemu z dawnych właścicieli. Już pierwsze wzmianki o majątku pochodzą z 1789 r. W 1835 r. folwark należał do Krystyny i Krzysztofa Bethe. Potem dwór miał jeszcze kilku właścicieli. Ok. 1888 r. dwór przejął Luis Herc Hercow. To dzięki niemu dwór zyskał nazwę, która jest w użytku do dnia dzisiejszego. Koniec XIX wieku nie był najlepszym okresem dla ekscentrycznego szlachcica. Znacznie powiększył swój majątek, ale popadł w długi. Ok. 1901 r. Hercowo znów zmieniło właściciela. Stał się nim radca prawny ze Szczecina Paul Ram. Ok. 1903 r. obok starego, później rozebranego dworu, powstał nowy nazwany przez radcę rezydencją włoską nad Łobżonką. Architektura tej budowli nawiązuje do eleganckiej willi w stylu historyzmu. Odwołuje się do tradycji XIX-wiecznej siedziby ziemiańskiej w guście włoskim. W okresie międzywojennym Dwór Hercowo przeszedł wiele. Został wcielony do Skarbu Państwa Polskiego, a ogarnięty zawieruchą wojenną stawał się siedzibą spotkań hitlerowskich oficerów. Po wojnie obiekt uwłaszczono, a następnie w kilku etapach dokonano parcelacji. Powoli niszczejąc doczekał się dewastacji i z czasem popadł w ruinę.
W 2002 r. Dwór Hercowo i park nabył obecny właściciel. Obiekt, łącznie z pięknym parkiem krajobrazowym, został odrestaurowany. Pośród starych, wiekowych drzew, kolorowych kwiatów i roślin słychać ptasie koncerty. Dwór Hercowo, dzięki staraniom właścicieli, został uznany za cenny historycznie zabytek.
Wnętrza dworu to stylowo urządzone pokoje, które umożliwiają wspaniały wypoczynek i relaks. Do dyspozycji gości jest również salonik na piętrze z zabytkowym piecem kaflowym oraz tarasem, z którego rozciąga się widok na park i okolicę. W okolicach domu napotkamy myśliwski domek z sauną fińską. Właściciele zapewniają całe mnóstwo atrakcji: jazdę konno, przejażdżki bryczką i spływy kajakowe. Goście mają również do dyspozycji taras nad rzeką i restaurację w klimatycznej piwniczce.
Obecnie Dwór Hercowo jest docenianym, nie tylko przez okolicznych mieszkańców, hotelem i restauracją. Przyjeżdżają tutaj goście z całej Polski i zagranicy. Dwór odwiedziły również sławy, które na restauracjach znają się jak mało kto. Częstym bywalcem tego miejsca jest znana restauratorka Magda Gessler, która już po pierwszej wizycie zachwyciła się dworem, jego kuchnią i atmosferą. Właściciele mieli również okazję gościć m. in. zespół Poparzeni Kawą Trzy.
Pałac w Rzęszkowie
Pałac i park w Rzęszkowie pochodzą z połowy XIX w. Cechą charakterystyczną piętrowego pałacu jest ozdobiona weranda i dwupiętrowa wieża widokowa, z której można podziwiać park i urokliwą okolicę. Park zajmuje powierzchnię ok. 7 ha. Został zachowany w danych granicach, z historycznym układem przestrzennym i elementami kompozycji charakterystycznymi dla stylu krajobrazowego – rozległymi polanami z różnymi gatunkami kęp i grupami drzew. Obecnie pałac należy do prywatnego właściciela, przez którego obiekt został odrestaurowany i zaadoptowany do nowej roli. Jest idealnym miejscem na odpoczynek, organizację wesel, uroczystości rodzinnych i spotkań biznesowych.
Dwór w Bagdadzie
Historia nazwy tej miejscowości wiąże się z rodem Chłapowskich. Chłapowscy przybyli z Turwi w powiecie kościańskim i osiedlili się w Gleśnie. Na wzór wybudowanego dworu w Gleśnie zbudowali drugi dwór w stylu neogotyckim w II poł. XIX w., ale nie mieli dla niego nazwy. Nazwali go Bagdadem na cześć Bagdadu, do którego trafili w poszukiwaniu koni arabskich. Dwór rozbudował na początku XX w. Mieczysław Chłapowski. Od strony południowej obiekt otoczony jest ozdobnym parkiem krajobrazowym o powierzchni ok. 2,5 ha. W parku zachowane są dawne granice oraz bogaty starodrzew z ozdobnymi gatunkami drzew. O dawnej świetności dworu przypomina herb Chłapowskich znajdujący się nad balkonem.
Staw Miejski
Staw Miejski znajdujący się w centrum Wyrzyska jest sercem miasta. Jego okolice od zawsze były miejscem wypoczynku i rekreacji. Już w pierwszej połowie XX w. stanowił on miejscowe centrum sportów zimowych. Wtedy to mieszkańcy chętnie uprawiali łyżwiarstwo na jego rozlewisku. Staw służył również celom przemysłowym. Lód pozyskiwany z jego wód wykorzystywany był przez chłodnię browaru.
W pierwszej połowie XX w. staw i jego okolice zaczęły być upiększane przez Towarzystwo Upiększania Miasta. Członkowie Towarzystwa podjęli się m. in. obsadzenia ulic, rynku i alejek w parku drzewkami. Sprowadzono również do centrum Wyrzyska łabędzie, które swój dom znalazły w wodach Stawu Miejskiego. Zostały one podarowane przez Ernsta von Lehmanna – właściciela majątku Wyrza.
Przez staw prowadzi most im. Ludwika Muzyczki, który został oddany do użytku w 1994 r. Most, będący najważniejszą w mieście przeprawą przez Łobzonkę, ma bardzo silną konstrukcję. Jezdnia została wykonana z 3 warstw, które gwarantują trwałość i bezpieczeństwo. Oficjalne otwarcie mostu, który nazwano na cześć przedwojennego starosty Ludwika Muzyczki, miało miejsce w listopadzie 1994 r.
Oprócz mostu im. Ludwika Muzyczki po drugiej stronie stawu znajduje się „biały mostek”. Stanowi on idealną scenerię do romantycznych spacerów i jest świetnym miejscem do obserwacji nie tylko stawu i jego okolic, ale również kościoła usadowionego na rynku miasta. Jest to jedno z ulubionych miejsc tutejszych artystów, którzy zachwyceni jego urokiem przedstawiają go w fotografii i na płótnie.
Dzisiaj staw miejski i tereny w jego pobliżu są, jak niegdyś, wspaniałym miejscem do odpoczynku, również tego aktywnego. Świetnie zagospodarowana zieleń pozwala na chwilę oddechu na łonie natury. Alejki spacerowe pomiędzy starodrzewiami, klombami kwiatów i krzewów zachęcają do długich spacerów z ukochaną osobą. Miejsce chętnie odwiedzane jest również przez wędkarzy, którzy mogą oddawać się tutaj swojej pasji. Nad stawem znajdziemy również amatorów fizycznych zmagań. Siłownia na świeżym powietrzu przyciąga sportowców z całego miasta.
Spacerując nad stawem napotkamy całe rodziny. Tatusiowie wędkują, mamy uprawiają fitness, a dzieci bawią się na nowoczesnym i bezpiecznym placu zabaw usadowionym tuż obok.
