Rezerwat Wielkopolska Dolina Rurzycy chroni południowy fragment jednego z najcenniejszych obiektów torfowiskowych w Wielkopolsce i na Pomorzu. To blisko 20-kilometrowy odcinek doliny Rurzycy (fot.1, 2, 3), która zajmuje w tym miejscu dawną rynnę subglacjalną o przebiegu północny zachód – południowy wschód. W granicach gminy znajduje się około 2,5-kilometrowy odcinek. Dolina przecina równinę sandrową pokrytą rozległymi borami sosnowymi. Rzeka naturalnie meandruje, przecinając liczne jeziora, powstałe po wytopieniu się martwego lodu – Dąb, Krąpsko Średnie, Krąpsko Górne, Trzebieszki, Krąpsko Długie i Krąpsko Małe (fot. 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14) (wszystkie poza granicami gminy Szydłowo). Szczególną cechą systemu hydrologicznego doliny Rurzycy jest jej obfite zasilanie wodami podziemnymi przez liczne, bijące źródła. Rezerwat ten obejmuje wybitnie cenne w skali całego kraju płaty siedlisk przyrodniczych oraz stanowiska roślin. Do najcenniejszych należą torfowiska, reprezentujące zróżnicowane i często złożone typy hydrogenetyczne: torfowiska pojeziorne, soligeniczne: źródliskowe i przepływowe oraz torfowiska topogeniczne. Ponadto występują tu dobrze zachowane źródliska wapienne, łęgi olszowo-jesionowe, olsy, bory bagienne, jeziora ramienicowe, starorzecza, rzeki włosienicznikowe, namuliska nadrzeczne, kwaśne buczyny i grądy.
W granicach gminy znajduje się jeden z cenniejszych fragmentów rezerwatu – rozległe, dobrze zachowane torfowisko zasadowe (mechowisko) (fot. 15), otoczone łęgami olszowo-jesionowymi. Tego typu siedliska są najcenniejszymi i najbogatszymi gatunkowo w rezerwacie. Na mechowisku i w jego otoczeniu swoje stanowiska mają liczne zagrożone w kraju gatunki. Do najcenniejszych należą chronione prawem unijnym: storczyk lipiennik Loesela i mech haczykowiec błyszczący. Innymi występującymi tu ciekawymi gatunkami są m.in.: kruszczyk błotny, turzyca obła, turzyca bagienna, kłoć wiechowata, kukułka krwista, rosiczka okrągłolistna, nasięźrzał pospolity, pływacz drobny i zwyczajny, a z mszaków również: drabinowiec mroczny, błotniszek wełnisty, limprichtia pośrednia, parzęchlin trójrzędowy, mszar krokiewkowaty i wiele gatunków torfowców.
W rezerwacie występuje poczwarówka zwężona Vertigo angustior i jajowata V. moulinsiana – gatunki ślimaków prawnie chronionych w kraju oraz wpisanych do załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Spośród innych gatunków z Dyrektywy Siedliskowej znanych z rezerwatu można wymienić: motyla czerwończyka nieparka Lycaena dispar, ważkę trzeplę zieloną Ophiogomphus cecilia i małża skójkę gruboskorupową Unio crassus. W źródliskach znajdujących się na zboczach doliny żyje rzadki chruścik – krynicznika wilgotka Crunoecia irrorata.
