Ochrona przyrody

Rezerwat Smolary położony jest w północnej części gminy Szydłowo. Wraz z rezerwatem Wielkopolska Dolina Rurzycy, Dolina Rurzycy i Diabli Skok chroni unikatowy, wielkoobszarowy kompleks torfowisk, źródlisk i lasów bagiennych, związanych z doliną rzeki. Rezerwat Smolary zajmuje uchyłek dawnej rynny glacjalnej, zajętej obecnie przez Rurzycę. 

Rezerwat Wielkopolska Dolina Rurzycy chroni południowy fragment jednego z najcenniejszych obiektów torfowiskowych w Wielkopolsce i na Pomorzu. To blisko 20-kilometrowy odcinek doliny Rurzycy, która zajmuje w tym miejscu dawną rynnę subglacjalną o przebiegu północny zachód – południowy wschód. 

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Góra Dąbrowa o powierzchni 170 ha został ustanowiony w 2010 r., w celu ochrony krajobrazu naturalnego i kulturowego, zachowanie walorów historycznych, widokowych i przyrodniczych oraz zapobieganie dalszym zmianom ukształtowania powierzchni kulminacji wzniesienia Góry Dąbrowy (fot. 1, 2). W założeniach obszar miał zachować rolniczo-leśny charakter, ale jednocześnie umożliwiać rozwój funkcji pielgrzymkowych i turystycznych. Obszar w większości pokrywają młode, porolne drzewostany sosnowo-brzozowe w wieku od kilku do około 80 lat. Miejscami występują fragmenty muraw napiaskowych. W części północno-zachodniej zlokalizowane jest czynne wyrobisko (fot. 3,4), a w części północnej – najwyższe wzniesienie gminy – Góra Dąbrowa o wysokości 207 m n.p.m.

Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza nad Gwdą PLB300012. Obszar obejmuje rozległy kompleks leśny o pow. ponad 77 tys. ha (w tym na terenie gminy Szydłowo – 6986 ha). Został zatwierdzony w 2007 r. i w granicach gminy obejmuje płaską równinę sandrową przeciętą dolinami rzek: Rudy, Piławy, Rurzycy, Gwdy, Pękawnicy i Głomi.

Specjalny obszar ochrony siedlisk Dolina Rurzycy PLH300017 o powierzchni 1766 ha, zatwierdzony w 2008 r., na ternie gminy jego granice w dużej mierze pokrywają się z granicami rezerwatów Wielkopolska dolina Rurzycy i Smolary.

Obszar chronionego krajobrazu Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy obejmuje ponad 37 tys. ha (w tym 10671 ha na terenie gminy Szydłowo), został wyznaczony w 1989 r. Obszar ten obejmuje północno-wschodnią część gminy, na południowym zachodzie sięgając do Zawady. Występują tu zróżnicowane lasy z przewagą borów sosnowych rosnących w zlewni Gwdy.

Użytek ekologiczny Szuwar Śródpolny obejmuje południową część mokradła, zlokalizowanego w niewielkiej rynnie, pomiędzy miejscowością Nowy Dwór a granicą gminy

Użytek ekologiczny Różewskie Łozowisko znajduje się około 700 m na północ od Róży Wielkiej. Został utworzony w 2013 r. dla ochrony stanowisk rzadkich lub chronionych gatunków ptaków wodno-błotnych. Obejmuje niewielkie zbiorniki astatyczne otoczone szuwarami i łozowiskami na terenie wydzielenia 3i o powierzchni 1,1 ha w Nadleśnictwie Zdrojowa Góra, Leśnictwie Leśny Dworek.

Użytek ekologiczny Uroczysko Krępsko znajduje się na północ od Krępska. Został utworzony w 2008 r. dla ochrony niewielkiego, śródleśnego torfowiska przejściowego ze stanowiskami rzadkich roślin. Obejmuje wydzielenie 628g o powierzchni 2,25 ha w Nadleśnictwie Płytnica, Leśnictwie Struga. To najcenniejszy przyrodniczo użytek ekologiczny w gminie. 

Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Pilska PLH300045 3068 ha, zatwierdzony w 2011 r., enklawa łęgi i grądy nad Gwdą poniżej Dobrzycy, siedliska chronione leżą poza granicami gminy Szydłowo.

Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Pilska PLH300045 3068 ha, zatwierdzony w 2011 r., enklawa: Rynna Jezior Kuźnickich 

Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Pilska PLH300045 3068 ha, zatwierdzony w 2011 r., składa się z kilku enklawa: obszar wydm śródlądowych i Jezioro Leśne swoim zachodnim skrajem wkracza na teren gminy.  

Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Pilska PLH300045 3068 ha, zatwierdzony w 2011 r., enklawa: kwaśne dąbrowy Zawada-Koszyce.